TABAKAT-I MESAİL NE DEMEKTİR, KAÇA AYRILIR?
Tabakat-ı Mesail: Fıkhı meseleler mertebesi demektir. Fıkhı meseleler üç mertebeye ayrılır:
1- Zahir el-rivaye veya Zahir el-mezhebtir:
Bu imam Muhammed`in yazdığı meşhur altı eserinde yer alan meselelerdir, bu eserler de şunlardır:
a) el-Mebsut
b) el-Camius-Sağır
c) el-Camiul-Kebir
d) ez-Ziyadat
e) es-Siyer es-Sağır
f) es-Siyer el-Kebir.
İmam Muhammed kendi sözlerini bu kitaplarla tesbit ettiği gibi İmam A`zam ile İmam Ebu Yusuf`un sözlerini de yazıp tesbit etmiştir.
2- Nevadır veya gayri zahir el-Mezhep:
Yukarıda adı geçen kitaplardan başka İmam-ı Muhammed`in yazdığı eserlerde yer alan mesaildir. Bu kitaplarda şunlardır:
Keysaniyat, Haruniyat, Curcaniyat, Rakkıyat`tır. Ayrıca İmam-ı Ebu Yusuf`un Emalı isimli kitabında bulunan meselelerde bu kabıldendir. Emalı kelimesi imlanın çoğuludur, imla ise not etmek demektir. Rakkiyat kitabı İmam-ı Muhammed`in RAKKA isimli şehirde kadı iken derlediği meselelerdir. Keysaniyat da İmam-ı Muhammed`in Süleyman b. Şuayb el-Keysani`ye not ettirdiği meselelerdir. Haruniyat ise; İmam Muhammed`in, Harun er-Reşid zamanında derlediği meselelerdir.
3- Vakıat:
Bunlar mezhepte hükümleri beyan edilmemiş, belki Hanefi fakihleri tarafından hükümleri belirtilmiş meselelerdir. Buna Nevazılde denir. Bu hususta ilk yazılmış eser Ebu Leyses-Semarkandı`nin "Nevazıl adlı kitabıdır. Zahir el-Mezhep kavli var ise başka kavil ile fetve vermek caiz değildir.